TÍNH GÂY NGHIỆN CỦA BONSAI

(Trích bài đăng của tác giả Vũ Hưng trên group Thảo Mộc. Hình đính kèm một cây sanh bonsai của nghệ nhân Lưu Trường Sơn).
Một trong những đặc điểm nổi trội của bộ môn Nghệ thuật Bonsai chính là tính "gây nghiện". Hình như chả có bộ môn nghệ thuật nào có tính gây nghiện kỳ lạ như Bonsai. Dẫu cho có đam mê cỡ nào, mức nghiện ngập đến độ: "nôn nóng thực hiện ý tưởng", "bồn chồn chờ đợi sự tái sinh của một phôi trụi lủi", "run rẩy ngắm nhìn một chồi non mới phát", hay "sướng tê người khi thấy chồi rễ phát đúng chỗ dự trù"... như của người chơi Bonsai, thì coi bộ chả có ở những người chơi các bộ môn khác.
Cho nên, nếu thời xưa đã từng có những vị Vua mê mẩn Bonsai đến độ chẳng còn quan tâm gì đến việc trị quốc, thì hẳn cũng chả lạ đối với một người đang từng chơi Bonsai.
Vậy Bonsai nảy sinh tính gây nghiện là do đâu?.
Tính gây nghiện của Bonsai có một chút gì đó hơi bí ẩn. Bởi thực sự thì Bonsai có rất nhiều điểm gây nghiện cho người chơi cây. Và nói nào ngay, điểm mấu chốt của sự nghiện ngập này đa phần nằm ở chỗ: Tái sinh sự sống.
Chúng ta sẽ lần lượt điểm qua những thứ gây nghiện trong Bonsai.
Dĩ nhiên, từ thứ đơn sơ nhẹ nhàng cho đến thứ mạnh bạo.
Thứ gây nghiện nhẹ nhàng:
Theo mình thì hầu hết những thứ gây nghiện nhẹ nhàng ở Bonsai đều thuộc về những biến đổi của cây cối theo mùa. Chính vậy! Trong khi ngày ngày chăm cây, thực sự lòng dạ chúng ta vẫn có chút sốt ruột chờ cây biểu hiện ra những biến đổi:
- Phun lộc non đầu Xuân
- Rộ hoa giữa Xuân
- Kết trái
- Chuyển màu lá vào Thu
Khi cây có những biến đổi, chúng ta sung sướng vì việc chăm sóc có kết quả theo mong đợi. Nghĩa là chúng ta giúp sự sống của cây vẫn tồn tại và phát triển. Cứ thế, ngày qua ngày, tháng qua tháng việc chờ đợi để ngắm sự biến đổi của cây sẽ từ từ ngấm vào cuộc sống của chúng ta như một "cái thú chờ đợi". Đó chính là một kiểu nghiện.
Dẫu cho kiểu nghiện này rất nhẹ nhàng, thư thả, nhưng khổ nỗi: lúc nào cái cây cũng ở rất gần với chúng ta. Thành thử nó xâm lấn đầu óc và cuộc sống của chúng ta tuy chậm nhưng "rất thấm". Mà cũng chả phải chờ đợi lâu. Chỉ ngay cái việc bạn cho cây phân bón hôm nay, và vài ngày sau thấy cây xanh mướt, phổng phao hẳn; thế cũng đủ để bạn vui sướng cả ngày vì thấy sự sống phát triển trong chiều hướng tốt. Có nghĩa rằng cây sẽ có khả năng ở với bạn lâu dài...! Nhược bằng chăm sóc mà thấy cây cứ từ từ héo rũ, thì rõ ràng là ít nhiều bạn sẽ bồn chồn, tự vấn đủ thứ để tìm câu trả lời cho hai chữ: Tại sao? Cốt yếu là ráng để cứu vãn sự sống nơi cây cối. Đấy chả phải là do nghiện đó ư?
 

Thứ gây nghiện mạnh bạo:
Bên cạnh những thứ gây nghiện nhẹ nhàng, Bonsai lại còn "ác" ở chỗ: nó có sức "gây nghiện mạnh bạo". Đó chính do Bonsai "rất dễ thỏa mãn nhu cầu sáng tạo".
Tại sao "nhu cầu sáng tạo" lại phát tính gây nghiện ở Bonsai? Các Bạn cho mình đáo lại chút xíu về vấn đề nhu cầu ở con người.
Con người cũng như mọi sinh vật trên Trái Đất đều có những nhu cầu thiết yếu để duy trì cuộc sống. Nhưng là sinh vật thượng đẳng, con người không những duy trì sự sống mà còn tính chuyện phát triển và thăng hoa cuộc sống.
Bởi thế, ngoài chuyện ăn no mặc ấm để sống, con người còn cần được thỏa mãn thêm 3 nhu cầu căn bản nữa: an toàn, xã hội, và sáng tạo. Ba nhu cầu này cốt để cuộc sống thêm tốt đẹp lâu dài.
Có điều đặc biệt, mọi nhu cầu của con người lại có mức độ vô hạn. Ngoài ra, con người sẽ chỉ thấy phát sinh nhu cầu thứ nhì, một khi nhu cầu thứ nhất đã "tạm thỏa mãn" ở một mức độ nào đó. Điều này cũng tương tự với nhu cầu 3 và 4. Nghĩa là nhu cầu 3 sẽ phát mạnh, một khi nhu cầu thứ 2 đã thỏa; và nhu cầu thứ 4 sẽ đòi đáp ứng khi nhu cầu thứ 3 đã đầy đủ ở mức nào đó.
***
Bonsai lại là thứ rất dễ dàng để thỏa mãn nhu cầu sáng tạo. Muốn sáng tác một bản nhạc, bạn cần có năng khiếu và học hỏi nhiều năm. Chuyện Hội Họa, Điêu Khắc, Kiến Trúc cũng vậy. Vừa là cần năng khiếu cao, vừa cần học hỏi nhiều năm. Ấy là chưa kể vốn liếng vật chất đôi khi cũng "ngập mặt".
Ấy như với Bonsai thì lại quá dễ!.???
Đi xem Triển lãm, nhìn người khác làm cây trong 1 giờ, về nhà bỏ ra chút tiền mua cây mua kéo mua chậu là đã có thể sáng tạo. Thế là thích! Cho nên, những người thích Bonsai mà chỉ có khả năng mua cây Bonsai về ngắm thì rõ ràng là mức nghiện, tuy không nặng như người chơi cây có làm ra Bonsai theo ý mình. Bởi vậy, mình rất cảm thông với ý nghĩ của một bạn: "...mình rất mong được học hỏi để mình tự tay làm được cây bonsai!" Chuyện bạn ấy muốn thì chả khó khăn gì. Chỉ cần ở cạnh vài người bạn, nhìn và bắt chước họ cắt tỉa, uốn nắn, sang chậu vài lần cho quen tay rồi sau đó tha hồ sáng tạo theo ý.
Như đã trình bày ở các phần trước: nền tảng Bonsai là chân, thiện, mỹ. Thế nên, dẫu việc sáng tác của mỗi cá nhân chơi Bonsai có sự khác biệt với nhau chăng nữa (bởi đây là điều rất cần phải có), nhưng chúng ta cùng đặt thú chơi trên 2 việc:
1. Trân quý sự sống.
2. Tôn trọng thiên nhiên (tức tôn trọng những quy luật tự nhiên của sự sống.)
Bởi vậy rốt lại: chính những khác biệt trong Bonsai lại là những thứ cần thiết để thú chơi thêm thú vị, chứ chả phải là những điều cản trở sự chân tình do chân thiện mỹ và nghiện ngập trong Bonsai.
Với những ý kiến cá nhân mình về Bonsai nêu ở trên, rất hy vọng rằng: Các bạn có thể dễ dàng tự vấn để rồi tự trả lời câu hỏi:
- TA ĐẾN VỚI BONSAI VÌ ĐIỀU GÌ.?.
- TA MONG MUỐN BONSAI ĐEM LẠI GÌ CHO MÌNH?
Cám ơn các Bạn đã theo dõi.
(Copy bài đăng trên FB Henry Đoành)