Một số kinh nghiệm làm lá cây nhỏ lại – Người chơi bonsai cần biết

Một tác phẩm bonsai đẹp phải hài hòa giữa gốc, thân, cành, và lá. Một khi lá lớn quá sẽ làm giảm đi vẻ đẹp của tác phẩm. Người chơi bonsai từ nghiệp dư đến chuyên nghiệp luôn tìm cách “đày” để lá nhỏ lại, và dưới đây là tổng hợp những kinh nghiệm được áp dụng để làm công việc này:
1. Ngắt bỏ bao lá
Bao lá là tín hiệu an toàn của lá. Nếu tước bỏ bao lá này lập tức lá và các đốt chi dẫn tới lá sẽ ngừng phát triển chiều dài, chuyển sang màu xanh đậm và trở nên cứng cáp. Đây là cách an toàn nhất trong tất cả các cách nêu trong bài viết này. Bạn có thể áp dụng với sanh, si, đa, bồ đề, thông, trúc, hoa hồng(!?) v.v Việc ngắt bỏ bao lá phải tiến hành liên tục hàng ngày trong suốt đợt chồi non đang phát. Tùy loại cây mà có cách tước bao lá khác nhau, mình thì thường dùng cây tăm lật ngược bao lá ra và để nó tự rụng.
****
Có những loại cây chẳng có bao lá như mai chiếu thủy (hình 1) , tùng la hán (hình 2) v.v thì ta buộc phải áp dụng những biện pháp khác dưới đây:
2. Cắt nửa lá (hình 3: cắt nửa lá cây lộc vừng)
Cắt 1/2 lá sẽ kích thích mầm ngủ phát chồi non. Sau một thời gian những chiếc lá bị cắt một nửa sẽ tự động vàng và rụng đi. Đợi cho lá mới ra già đi ta lại cắt 1/2 lá, cứ làm như vậy khoảng 5,6 lần lá sẽ nhỏ thấy rõ. Tuyệt đối không cắt 1/2 lá khi lá vẫn còn non, cây yếu cũng không được cắt bởi cây có thể suy và bỏ cành.
***
3. Thu nhỏ bầu đất (hình 4: thu nhỏ bầu đất mai chiếu thủy)
Kinh nghiệm cá nhân của mình là những cây lên chậu nhỏ thường nhanh chóng nhỏ lá hơn cây mọc ngoài vườn. Mình suy ra là rễ mà ngắn và dày thì tàn lá cũng vậy, vì rễ là hình ảnh phản chiếu của tàn lá. Cách làm: dùng liềm thọc vào trong đất và cắt đi một phần rễ là phương pháp an toàn nhất. Đồng thời phải lặt đi một phần lá để cây không chết vì mất nước.
***
4. Phương pháp phụ thêm: ngưng tưới nước, ngưng bón phân, đem ra nắng gắt Khi lá còn non, bạn “đày” lá thì lá sẽ nhỏ, tuy nhiên khi lá đã chuyển sang màu xanh đậm rồi thì tức là đã ngưng phát triển kích thước, mãi mãi không lớn lên hay nhỏ đi nữa.
Phương pháp này khá nguy hiểm, cần phải theo dõi thường xuyên nếu thấy lá bị héo cần phải ngưng ngay. Nhưng có những loại không có dấu hiệu gì cả, ví dụ như cây tùng la hán tuy nó bị đày tới chết rồi nhưng mấy tháng sau lá mới héo và rụng. Nên tốt nhất chỉ áp dụng với những loài thật khỏe như sanh mà thôi.

5. Thu nhỏ lá cây sung (hình 5: cây sung)
Cũng bắt đầu bằng việc cắt bỏ lá như những cây trên . Nhưng do sung không chịu hạn nên ta vẫn phải tưới nước. Khi mầm lá nảy ra, được 2-3 lá, dùng tay bấm bỏ ngọn làm cho mầm lá chùn lại, không phát triển. Lá sẽ già đanh nhỏ lại chỉ bằng ngón tay cái. Tiếp tục theo dõi khi thấy mầm ở các mắt lá cứ nhú ra độ 1-2 lá, lại tiếp tục bấm bỏ ngọn một vài lần như thế, những ngọn ra lần sau sẽ nhỏ lại, chờ cho lá già thẫm lại, tiếp tục chăm bón bình thường.
***
6. Trồng phi lao (dương) trong chậu nước thì lá sẽ nhỏ và ngắn, dăm dày hơn.
***
3 “bí kíp” của nhà vườn bonsai mini
+ Nếu có nhiều chi dăm thì lá sẽ nhỏ tương ứng. Lý do là vì ánh sáng không đủ cho nhiều lá to trong một khoảng không gian nhỏ hẹp nên lá sẽ tự thu nhỏ lại. Đây là cách tạo lá nhỏ lâu bền.
++ Cắt toàn bộ lá để hòng bung nhiều chồi non là một việc làm sai lầm. Thứ nhất là cây có thể sốc và bị “lỳ”, nó cứ mãi èo uột dù bạn chăm bón cỡ nào. Thứ nhì là cây sẽ cố bung lá thật to để đáp ứng nhu cầu của rễ.
+++ Nên để lại những lá lớn khi mới bấm đọt. Những lá này sẽ đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của cây khiến cây không cần cố gắng bung lá thật to để sinh tồn. Sau khi chồi mới đã già thì ta sẽ cắt bỏ lá lớn.
***
Xem thêm: Tính gây nghiện của Bonsai.